گنج

 مقاله از مجله ی دانستنیها:

 آن طور که در داستان آفرینش آمده ، اولین کسی که زمین را کند و چیزی در آن پنهان کرد، قابیل بود که جسد برادرش هابیل را خاک کرد و اولین کسی که زمین را برای جست و جو کردن چیزی زیر و رو کرد، آدم بود که در جست و جوی هابیل بود.

اولا گنج همیشه پول و جواهرات نیست و هر چیز با ارزشی می تواند گنج باشد ( لغت گنج با گنجیدن و گنجایش عم ریشه است و به معنای وسعت و عظمت ) در ثانی مکان اختفای گنج ها همیشه در زیر خاک است زیرا بیشتر از سه عنصر دییگر قابلیت پنهان کاری دارد ( نقطه ی مقابلش عنصر باد است که قابلیت آشکار سازی دارد)، نکته ی سوم حضور یک حیوان در داستان اغلب گنج هاست که در بیشتر موارد ، خانواده ی مارها این نقش را برعهده دارند.

چهارمین نکته ، نقشه ی گنج است که قدیمی ترین آن در الواح سومری متعلق به 72 قرن قبل است.

گنج یک مفهوم کاملا شرقی است . برای اینکه در جامعه ای که داستان های گنج شکل می گیرد که آن میزان ثروت را داشته باشد که بتوان برایش داستان ساخت. برای همین است که در زبان اعراب که تا پیش از اسلام در فقر مطلق به سر می بردند، واژه ای معادل گنج وجود ندارد و از معادل عربی گنج، « کنز » درست شده است.

درست به همین دلیل است که بیشتر داستان های گنج در شرق می گذرد و اروپا که تا قبل از عصر استعمار ، هرگز نتوانسته بود از لحاظ اقتصادی به شرق افسانه ای نزدیک شود! هرگز مکان مناسبی برای جست و جو ی گنج نیست.

در افسانه های کهن ، جیسن و آرگونات ها، 50 قهرمان بزرگ اساطیر یونان از جمله هرکول افسانه ای مامور می شوند تا همراه با جیسون ، سوار بر کشتی آرگو بشوند و از دریای اژه بگذرند و در سرزمین کولخیس را که باغ انتهای جهان در آن واقع شده است و اژدهایی هم مراقب گنجج آن است را شکست دهند و با گنج بازگردند.

مفسران کولخیس را منطقه ای حوالی قفقاز امروزی، نزدیک شهر گنجه ، پیش بینی کرده اند.

و در دیگر داستان های گنج، از جمله : گنج های حضرت سلیمان، جزیره ی گنج و ... مکان گنج ها در شرق واقع شده است . در بعضی دیگر از داستان ها مانند ایندیانا جونز و ... این مکان در غرب و در قاره ی نو، آمریکا ، است.

راه یافتن به سرزمین های سرخ پوستی ، مسیر گنج و گنج یابی را تغییر داد. حالا علاوه بر بغداد، هند و شهر های دیگر شرق، شهر الدورالدو نیز منبعی برای آفرینش های ادبی شده است.

روال خطی ثابت همه ی گنج ها در طول تاریخ تقریبا یک چیز بوده است . هربار که بلایی طبیعی و یا حمله ای بزرگ صورت می گرفت، مجموعه ای از ثروت یک قلمرو به زیر خاک می رفت. بیشترین گنج های ایران، مربوط به حمله ی مغول ها و یونانیان به ایران است که مردم به دلیل ترس از دست دادن جان یا ثروتشان آنرا پنهان می کردند.

بعد از مدتی که آن بلا ببرطرف می شد و زندگی به روال عادی بازمی گشت، شایعات درمورد گنج ها شروع می شد. این شایعات را کسانی باور می کردند و به جست و جوی گنج می پرداختند. همواره پیدا نشدن گنج دلیل بر اهمیت و بزرگی آن گنج قلمداد می شد که دارندگان آن چه تلاشی برای پنهان کردن آن کرده اند!

یک منبع دیگر برای شایعات گنج، پادشاهان کشور گشا و جهانگرد بودند. مثلا در بین پادشاهان ایرانی، خسرو پرویز که توانست با جنگ 24 ساله اش با دولت روم، وسیعترین قلمرو را در تاریخ ایران به وجود آورد؛ بیشترین داستان های گنج را هم دارد.

یکی از معروفترین این داستان ها، گنج بادآورد، نام دارد. داستان آن روی اسمش است!

بیزانسی ها از ترس فتح ایرانیان ، ثروتشان را بار کشتی کرده بودند، اما دریا سر سازگاری با آنها را نداشت و باد مخالف وزید و این کشتی درست وسط ناوگان ایرانیان باز ایستاد.

در بین تمامی فاتحان کشورگشا، فقط چنگیز مغول است که هیچ وقت شایعه ی گنج در موردش مطرح نبوده است. دلیلش هم این بود که مغولان می گویند چنگیز روزی دوبار پرچم سفیدش ( همان سولدای خودشان) را بلند می کرد و سربازان مغول را به جنگ فرا می خواند، پس عجیب نیست که هیچ کس به فکر خرج کردن گنجش نیفتد.

در داستان ها گنج ها معمولا نگهبانانی دارند که نمی گزارند گنج بدون رنج برده شود! این نگهبانان یا آدم ( که در فارسی به آنان گنجور می گویند) هستند یا جانورانی گزنده مانند مار ، اژدها یا عقرب.

در بین ادیبان پارسی ، تذکره الاولیا ی عطار با داستان گنج ابلیس و شاهنامه بیشترین داستان های گنج را دارند.

گسترده ترین جست و جوی گنج در نیمه ی دوم قرن نوزدهم و در آمریکا اتفاق افتاد که جویندگان طلا ، گروه گروه سرزمین های سرخ پوستی را تاراج کردند. حتی طبق مصوبه ی 1834 کنگره ی آمریکا که بیان می کرد سرزمین های آنسوی رود می سی سی پی، تا ابد به سرخ پوستان تعلق دارد و هیچ سفید پوستی حق ورود به آنجا را ندارد، وسوسه ی رودهای طلا، سرخ پوستان را بیچاره کرد.

بزگترین گنج کشف شده نیز الماس کوه نور است. هندی ها آنرا از گنج یک پادشاه افسانه ای به دست آوردند و نادرشاه آنرا تصاحب کرد، افغان ها آنرا از جانشینان نادر دزدیدند، کمپانی هند شرقی آنرا خرید و الان هم روی تاج ملکه الیزابت دوم قرار دارد.

انگلیسی ها معتقدند این الماس بدیمن است و از دست رفتن امراتوری وسیعشان در زمان این ملکه را به این الماس نسبت می دهند ( حقشونه!! ).

در بین داستان های مذهبی نیز گنج قارون معروف است که در قرآن آمده است که فقط برای جابه جا کردن کلید های گنج او به چندین پهلوان زورمند نیاز بود. قارون پسر عموی موسی بود و عالم ترین فرد بنی اسرائیل و با همین علم، ثروتش را به دست آورد اما به آن دلبسته شد و حتی زکات دینی خود را نیز نپرداخت. در نهایت زمین دهان بازکرد و ثروتش را به زیر کشید. می گویند چون موسی به زمین دستور توقف نداد، گنج او همواره درحال گردش است و پیدا نخواهد شد.

به قول همدانی، « و از این سان گنج ها بسیار بود و حاصل همه مرگ بود و بگذشتند و حسرت به ایشان ماند.»